Stopniowanie trudności zadań w edukacji przedszkolnej i szkolnej

Czas szkolnej edukacji może być spożytkowany na to, by uczeń poznawał i zrozumiał otaczający go świat oraz potrafił w nim żyć (umiejąc samodzielnie - także w przyszłości - się uczyć). Z tego założenia dla obu stron procesu edukacyjnego wynikają określone wymogi.

Przed uczniami jest postawione zadanie opanowania umiejętności:

- myślenia w działaniu,

- integracji wiedzy i osiągania kompetencji,

- sprawnego porozumiewania się (z sobą i z innymi).

Rola nauczycieli, od których oczekuje się, że będą aktywnymi doradcami edukacyjnymi (wykorzystującymi uczniowski potencjał rozwojowy i akceptującymi nie tylko indywidualność ucznia, lecz także jego prawo wyboru własnej drogi życiowej), polega zaś na:

- organizowaniu sytuacji sprzyjających samodzielnemu uczeniu się,

- wspieraniu uczniowskiego wysiłku przez zachęcanie do uczenia się / rozwoju,

- wyposażeniu uczniów w techniki i narzędzia uczenia się (M. Taraszkiewicz, 1997).

Książka została opracowana z myślą o wsparciu nauczycieli w urzeczywistnianiu dwu pierwszych punktów, ale sądzę, że może posłużyć także nieprofesjonalnym wychowawcom / organizatorom poznawczych zabaw wychowanków. Zadania edukacyjne prezentowane w tym opracowaniu, choć graficznie odległe od monotonii matematycznych „słupków", nie stanowią jednak odejścia od edukacji adaptacyjnej. Wbrew pozorom to właśnie ona jest zachowana w znakomitej większości ćwiczeń - są to głównie zadania zamknięte z wynikiem końcowym antycypowanym i narzucanym bezpośrednio przez nauczyciela, a pośrednio przez naukowy dorobek ludzkości.

Tradycjonalizm takich zadań wynika przede wszystkim z tego, że:

- to nauczyciel określa (podporządkowane programowi nauczania) cele fatygowania się ucznia aktywnością zadaniową (czyniąc tym samym te zadania obcymi dla dziecka),

- to nauczyciel dobiera ich treść.

Właśnie to lokuje przedkładaną tu propozycję po stronie tradycyjnej strategii podającej, po stronie dyrektywnej edukacji za pośrednictwem zadań, w której uczniowie - często nie będąc nawet konsultantami treści i celów tych zadań - mają się dostosować do wyborów poczynionych przez nauczyciela, a legitymizowanych dziedzictwem kulturowym przez twórców programów nauczania.

Natomiast tym, co zdecydowanie różni przedstawianą w niniejszej publikacji propozycję od „ortodoksyjnie" tradycyjnych praktyk edukacyjnych, jest „romantyczne wsłuchiwanie się" zleceniodawcy zadań w możliwości, aktualne kompetencje i dążenie do sukcesu zleceniobiorców zadań. Następstwem owego „wsłuchiwania się" jest różnicowanie zadań mających ten sam cel dydaktyczny [np. nawlekanie nitką: a) igły, b) cerówki, c) igły tapicerskiej] bądź różnicowanie dróg dochodzenia do rozwiązania zadania [np. nawlekanie igły: a) w drodze przetykania nitki przez ucho igielne, b) przez nanizanie ucha igielnego na nitkę, c) za pomocą przeznaczonej do tego celu blaszki z drucikiem w kształcie pętelki] [...]

W niniejszym opracowaniu prezentujemy przyjęte przez Autora (teoretyczne i praktyczne) rozwiązania kwestii różnicowania zadań - zależnie od intelektualnej kondycji dziecka - ukazując rolę, jaką to różnicowanie może odgrywać w przechodzeniu przez dziecko na wyższy poziom rozwoju. Ten poznawczy cel wyznaczył tok narracji w tzw. praktycznej części książki. Zadania edukacyjne nie tylko są proponowane w trzech wariantach - różniących się między sobą stopniem trudności - ale często ujawniają także rozwojowy potencjał poszczególnych odmian tego samego zadania (związany zarówno z dydaktycznym celem, jak i z jego sytuacyjnym kontekstem).

Wiele fragmentów tzw. praktycznej części książki stanowi wypełnienie koncepcji Autora metody zadaniowej treściami dydaktycznymi odpowiadającymi wymogom edukowania najmłodszych. Sama koncepcja jednak, i wyprowadzony z niej algorytm różnicowania stopnia trudności zadań, nie zawiera żadnych przedzałożeń co do fazy rozwojowej zleceniobiorców zadań, toteż publikacja - zwłaszcza jej pierwsza część - jest adresowana nie tylko do nauczycieli zatrudnionych w przedszkolu i w pierwszych klasach szkoły podstawowej (czemu świadectwo dają niektóre przykłady zadań opracowanych pod kierunkiem Autora przez studentów).

Czytelnik może docenić ten wkład, zwracając uwagę na autorstwo kolejnych rozwiązań praktycznych...