Przybyszewska/Pająkówna. Głuchy krzyk

Przełomowa biografia pisarki Stanisławy Przybyszewskiej, autorki zekranizowanego przez Andrzeja Wajdę dramatu Sprawa Dantona, i jej matki - malarki Anieli Pająkówny.

W czerwcu 1899 roku Aniela Pająkówna, obiecująca młoda malarka, poznaje Stanisława Przybyszewskiego. Słynny pisarz wywiera na niej ogromne wrażenie, a owocem ich romansu jest córka - Stachna.

Choć pozornie nieistotne, okoliczności narodzin Stachny determinują losy i matki, i córki. Dla Anieli rozpoczynają się lata towarzyskiego ostracyzmu, zmagań o zalegalizowanie istnienia Stachny i nadanie jej nazwiska ojca, walki o codzienne przetrwanie. Jej córka, dziewczyna o szerokim, oryginalnym umyśle, imponująca dyscypliną i erudycją, nigdy nie uwolni się od skomplikowanej relacji z ojcem. Anna Kaszuba-Dębska konfrontuje sylwetki obu artystek - ich wychowanie i dojrzewanie do twórczości, życiowe wybory, środowiska, drogi artystyczne i wzajemne oddziaływanie na siebie.

Postać Przybyszewskiego położyła się cieniem nie tylko na losach obu kobiet, ale także na pamięci o nich. Autorka pozbywa się tej patyny i ukazuje Anielę i Stachnę tak, jak na to zasługują: jako pełnokrwiste, intrygujące artystki, o których życiu zdecydowały bezwzględne realia epoki. Daje głos tym, które go nie miały.

„Stachna Przybyszewska fascynowała mnie od lat. Imponowały mi jej dyscyplina pracy, «żelazny umysł», artystyczny triumf nad trudami życia i narkotykowym nałogiem. Niecierpliwie czekałam na tak wnikliwą i wyczerpującą biografię. Opowieść Anny Kaszuby-Dębskiej niesie również dogłębne poznanie matki Stachny, utalentowanej malarki Anieli Pająkówny, której przyszło poświęcić dobrze zapowiadającą się karierę i pozycję towarzyską dla samotnego macierzyństwa. Znakomita książka herstoryczna!"

Małgorzata Czyńska